Hallo, ik ben Nederlander (Amsterdammer) en raakte eigenlijk recent pas geïnteresseerd in De Bende van Nijvel, door het programma Opsporing verzocht hier op de Nederlandse televisie waar aandacht gevraagd werd voor deze zaak van zo veel jaar terug. Ik kijk altijd Crime programma's en ben eigenlijk vooral geïnteresseerd vanuit het psychologische aspect van de zaak. Ik heb een paar dagen rond gekeken op de site en het forum maar kon niet echt een kopje 'Psychologie' vinden, maar mijn bijdrage lijkt het best te passen in deze rubriek vandaar dat ik hem hier post, mocht hij ergens anders moeten dan moet de moderator hem maar verplaatsen.

Zoals gezegd ben ik erg geïnteresseerd in de psychologische kant van deze zaak en daar zie ik een aantal rare verschijnselen, die vaak als ik op dit forum lees ook niet door andere forum lezers 'geduid' kunnen worden. Vaak lijkt bijna elke theorie of deeltheorie -over een bepaalde actie- wel weer ergens te stranden op een inconsequentie die dan weer niet te verklaren valt. De enige dooddoener die dan nog wel genoemd wordt is dat dit een afleidingsmanoeuvre was, om de speurders op een dwaalspoor te brengen. Echter zoals de eerste post in deze draad al schrijft vaak zitten dingen simpeler in elkaar dan je kan vermoeden, alleen omdat je een aantal puzzelstukken mist ga je in je hoofd veel te ingewikkelde constructies verzinnen om alles kloppend te krijgen. Waarschijnlijk als we de echte redenen van deze raids zouden kennen zou het waanzinnig eenvoudig blijken.

Een van de eerste dingen die vrijwel iedereen opvalt in deze, is de buitenproportionele hoeveelheid geweld die gebruikt wordt bij de overvallen. De vraag is waarom doet iemand dat? Ik moet zeggen hier in Nederland worden veel overvallen gepleegd (ik neem aan in België niet anders), die je tegenwoordig gefilmd kan bekijken bij opsporingsprogramma's. Die overvallen worden door Nederlanders maar ook veel door buitenlanders (bijvoorbeeld mensen uit het oostblok die door west Europa reizen om te roven). De situatie is eigenlijk altijd dezelfde, er wordt vrijwel nooit echt gericht geschoten (internationaal hetzelfde, zie mijn opmerking over oost Europeese bendes). De psychologie is dat je als overvaller rust en overzicht wil, als je gaat knallen rennen mensen alle kanten op en beginnen te gillen. Je wil het liefst dat iedereen op de grond gaat liggen met zijn handen op zijn hoofd en in alle rust haal jij de kassa leeg zo snel mogelijk leeg. Het liefst wil je als overvaller geen enkele beweging, want beweging is iets waar iets kan gebeuren en dus moet je daar op letten. Overvallers roepen dit soort dingen ook, 'niemand bewegen', 'iedereen op de grond', dat soort dingen. De Bende van Nijvel is daarin een van de meest extreme uitzonderingen.

'Normaal' komt een overvaller een zaak binnen, maakt duidelijk dat het een overval is en mocht er dan iets gebeuren waar hij zich bedreigd voelt of zijn casus kracht bij moet zetten, dan begint hij te schieten, maar niet eerder. De cowboys van de Bende van Nijvel begonnen al op de parkeerplaats kompleet zinloos om zich heen te schieten. Mensen vlogen alle kanten op, gegil, lawaai, mensen worden gewaarschuwd. Dit gedrag is een enorm risico, je weet nooit wie je daarmee alarmeert, dat wil je helemaal niet als overvaller die op de kas uit is. Je wil smooth het geld pakken en verder niks. Om getuigen uit te schakelen was het ook niet, de boys waren goed gecamoufleerd voor die tijd (met het huidige observatie camera beleid zou het te weinig zijn, maar voor toen was het goed genoeg) en daarvoor lieten ze ook weer te veel getuigen in leven. Als je alleen vanuit een overval zou denken: onverklaarbaar. De acties die buiten op het parkeerterrein al plaats vonden hadden ook geen enkele zin naar het personeel toe, als ik de reconstructies zo bekijk is voor de kassiers helemaal niet te zien wat daar buiten gebeurd, en dat daar iemand afgeknald wordt. Als overvaller wil je misschien een kassier onder druk zetten en schiet je daarom iemand naast hem of haar overhoop, dat helpt jouw zaak, maar je gaat niet iemand buiten waar het donker is uit het zicht neerknallen, zinloos. Niet dat ze niet binnen mensen hebben afgeknald, maar juist het schieten buiten geeft aan in hoeverre het schieten niks van doen had met het vergaren van de inhoud van de kas, ook wordt er soms nadat de kas al is buitgemaakt nog op onschuldige voorbijgangers geschoten. Allemaal vanuit de psycholgie van de overvaller die op de kas uit is onbegrijpelijk.

Maar er is meer, vooral ook in de details. Neem nou de keuze van wapens, vooral als ze met die riotguns komen aanzetten. Ik zie hier (op de Nederlandse televisie) altijd alleen maar overvallen met pistolen en misschien kleine machinepistolen, nauwelijks met machine geweren laat staan riotguns. Riotguns zie je wel in films veel omdat het er goed uit ziet visueel en indruk maakt op het scherm maar in de overval praktijk is het een zonderling wapen. Voor de gemiddelde overvaller is een riotgun gewoon niet handig. Na de overval wil je zo snel mogelijk weer in het niets verdwijnen, met zo'n grote loop uit je mouw lukt dat niet zo goed, daarbij is het ook een onhandig ding. De lange loop kan in de weg zitten bij het draaien in een winkel tussen schappen, kan overal achter blijven haken, het is een rare reuze. Maar het is geen rare keuze als je zo veel mogelijk geweld wil en zo veel mogelijk schade. Een riotgun produceert een wolk lood die tot op een meter of twintig dertig hartstikke dodelijk is, twee mensen die naast elkaar staan kan je met een beetje mazzel in een keer wegblazen, met conventionele kogels is één schot maximaal één dode. Het piefpafpoef pistooltje uit oma's handtas is genoeg om iemand te bedreigen en gedaan te krijgen wat je gedaan wil hebben, toch kozen deze daders echte moordwapens. Ook hier herken je in de keuze van de wapens het verborgen motief van de daders.

Daaraan gekoppeld is het geven van een genade shot ook weer zo'n rare actie, als je iemand die verder ongewapend met zijn gezin aan het winkelen is nadat je hem met een Riotgun volgeblaft hebt, is het niet nodig dat je maat er nog even langsloopt om de arme ziel een genadeshot te geven. De persoon die daar ligt vormt geen enkele bedreiging meer voor je, ook dit ligt niet in lijn met zo snel mogelijk de kassa leeg halen.

Op een filmpje op YouTube waar een reconstructie is gemaakt van de overval op het Delhaize-warenhuis van Eigenbrakel, zag ik nog iets bijzonders. Een van de overvallers dwingt een kassier met een papierenzak geld uit verschillende kassa's te halen (ook in deze beelden zie je trouwens hoe hij dan loopt te stuntelen met die lange loop van die riotgun). Als dit gebeurt is loopt hij vervolgens weg zonder die zak aan te pakken van de kassierster, hij vergeet dus eigenlijk het geld. Pas als de kassierster iets zegt (kan het niet precies verstaan, 't is Frans gesproken) komt hij terug en grist de zak uit haar handen. Dit is natuurlijk een reconstructie, maar ik mag aannemen dat dit heel exact is gebeurd en op feiten gebaseerd, want dit verzin je niet... Dit is ook weer een hele duidelijke aanwijzing dat de daders in hun hoofd niet het meest met het geld bezig waren, ze vergaten het bijwijs van spreken bijna mee te nemen.

Bovenstaande psychologische inconsequenties hebben voor mij maar één samenhang en dat is dat het nooit gegaan is om het geld, het geld was om iets anders te camoufleren, het moest op een overval lijken. Nu ben ik niet de eerste die dat zegt, daar gaat het mij ook niet om, maar ik wilde het ook vanuit de psychologie van de daders beredeneren.

Een ander interessant moment vind ik het dumpen van wapens ergens in een kanaal. Hier geven de daders heel veel prijs en ook een stuk psychologie in mijn optiek. Ik begrijp dat die wapens in stukken gezaagd zijn. Een rariteit daar is dat er door deze vondst allerlei zaken aan elkaar gekoppeld konden worden als ik het goed begrijp en dat niet alleen de wapens maar ook andere zaken zoals patroontassen en dergelijke in stukken zijn terug gevonden.

Wat ik nog nergens las, maar misschien staat het wel ergens op deze site, is dat als je een wapen in stukken zaagt het een stuk moeilijker wordt te bewijzen dat met een bepaald wapen een bepaalde kogel is afgeschoten. De klassieke methode om aan te tonen dat een bepaalde kogel waarmee een misdrijf is gepleegd ook is afgevuurd met een bepaald wapen is om in een laboratorium met dat wapen een kogel af te vuren en de groeven in die kogel te vergelijken met de groeven in de kogel die op de plaats delict is gevonden. Als je een wapen in stukken zaagt is deze methode dus niet meer mogelijk, degene die de beslissing nam om dat te doen moet dat dus geweten hebben.

Interessant is nu waarom die patroontassen en misschien nog andere zaken ook vernield werden teruggevonden bij deze dump. Wel ik moet zeggen 't klinkt als een typisch communicatie probleem. Ik zeg tegen jouw "haal het hele wapendepot leeg, ik wil dat je alles vernield, zaag alles aan stukken en dump het ergens in het water". Jij weet wat er in dat depot ligt, maar begrijpt niet waarom en vraagt nog "echt alles?" en ik zeg "ja alles!". Degene die dit dan moet uitvoeren (jij in dit verhaaltje) begrijpt misschien niet eens waarom je dit moet doen, maar schijnbaar ben je gewend te gehoorzamen en zaagt letterlijk alles in stukken. het in stukken zagen van deze voorwerpen heeft alleen zin voor de wapens waar mee geschoten is, voor al het andere slaat het nergens op, dit geeft duiding aan de structuur die er schijnbaar was en aan het feit dat deze uitvoerder geen idee had waar hij mee bezig was. Ook geeft het duiding aan het verschil van inzicht wat ik hier op de site vaak teruglees, van mensen die beweren dat de daders volgens de een dom waren en veel fouten maakten en volgens de ander heel slim waren. Het lijkt er op dat degenen die aan de achterkant aan de touwtjes trokken precies wisten waar ze mee bezig waren en heel slim opereerden en degenen die op de grond daadwerkelijk de boel ten uitvoer brachten van toeten nog blazen wisten en soms ronduit dom opereerden. Dit zou een hoop verklaren.

Ook de plek en manier van dumpen duid daar weer op. Als je slim bent zoek je een plek uit die zo afgelegen mogelijk is en je laat daar je zakken met zooi met zo weinig mogelijk geluid geruisloos in het water zakken. Deze gasten gaan met lawaaierige auto's langs de waterkant staan graaien in hun achterbak, doen het daar pas in zakken en pratend plompen ze dan de zooi in het kanaal. Vervolgens worden ze dus ook opgemerkt en vist de politie later de hele boel op. Vanuit de psychologie dat je zo slim bent om je wapens in stukken te zagen strookt het niet dat je ze vervolgens zo dom dumpt. Weer een aanwijzing dat de organisatie als je daar al van kan spreken uit meerdere lagen bestond.

Dan de stommiteit om bewijzen van eerdere misdaden tegelijk te dumpen met de bewijzen van latere misdaden. Wel dit heeft gedeeltelijk met onze eigen psychologie te maken. Voor ons is de bende van Nijvel een ding, met een duidelijke stikker er op 'Bende van Nijvel', alle feiten tellen we bij elkaar op onder één noemer. Voor de betrokkenen was dat waarschijnlijk heel anders, zij pleegden gewoon allerlei feiten, wellicht in los-vast-verband en hoeveel structuur daarin was is maar zeer de vraag. Voor elk bende lid en afgezien van de vraag geld dat zij waarschijnlijk een langlopende criminele carrière hebben gehad die niet begonnen is bij het eerste feit van de Bende van Nijvel en daar misschien ook niet geëindigd is. Toen zij dus hun wapendepot moesten vernietigen en dumpen zaten daar ook nog wat andere bewijsmaterialen bij die misschien maar weinig verband hadden met de latere gewelddadige overvallen op warenhuis ketens. Van hun kant is het dom omdat ze daarmee aantonen dat dezelfde personen ook verantwoordelijk waren voor andere zaken, van onze kant werkt het verwarrend omdat voor ons allerlei zaken die op zich wel crimineel zijn maar een hele andere insteek hadden nu verward worden en als deel gezin worden van een groter geheel.

Bovenstaande mits correct geeft eigenlijk een heel interessant beeld. Het kan zo maar zo zijn dat een aantal zware jongens die er bekend om stonden 'dat je ze voor een boodschap kon sturen' en dus al een carrière hadden in de criminaliteit op enig moment gerecruteerd zijn om een aantal zware projecten uit te voeren. Dus stel je voor, ik wil iets heftigs gedaan krijgen (een afpersing, een verandering bij het publiek, wat mensen uit de weg ruimen) maar dat kan ik zelf niet, het is niet mijn vakgebied. Ik ken wel een onderwereldfiguur die weer mensen kent die het kunnen doen. Die figuur die ik ken fungeert meer als makelaar die misschien van alles regelt op dat niveau. Ik zelf en de makelaar zijn redelijk slim, ik denk strategisch en heb mijn doel voor ogen, de makelaar weet hoe hij de boel op een operationeel niveau moet commanderen om de boel niet al te erg in het honderd te laten lopen en de uitvoerders zijn gewend aan dirty jobs en doen hun werk. Je krijgt dan zo'n soort constructie:

Strategisch brein > Makelaar > Uitvoerders

Uiteraard kan die constructie nog schimmiger zijn bijvoorbeeld:

Strategisch brein > Makelaar > Aannemer > Uitvoerders

Een dergelijk constructie zou vanuit de psychologie verklaren waarom er zo'n groot verschil is tussen slimme acties en domme acties, die bijna niet te verenigen zijn. De uitvoerders in deze wisten misschien maar beperkt wat de bedoeling was en kregen vaak opdrachten waar ze niet van begrepen waarom dat besloten was. Communicatie in die tijd zal ook best lastig geweest zijn, dat verklaart ook het telefoontje naar het plaatselijke radio station. Al moet ik zeggen dat de tekst van de aanvrager wel heel onwaarschijnlijk en gewaagd is, hij vraagt het plaatje notabene gewoon aan voor 'De Bende van Nijvel'. De manier waarop wij nu contact met elkaar kunnen houden met mobiele telefoon was toen natuurlijk niet, al zou men toen via vaste telefoon ook cryptisch geweest zijn, het gevaar van miscommunicatie was groot.

Bovenstaande probeert een psychologisch inzicht te geven in een paar dingen die mij opvielen, wat niet wil zeggen dat ik een oplossing weet. Ook ik heb nog veel vragen. Interessant is de vraag hoe de uitvoerders betaald zijn, er vanuit gaande dat zij dus niet op de kas van de supermarkten uit waren, betekend dit dat ze op een andere manier beloond zijn? Immers gewoon een overval plegen konden ze zelf al, daar hadden de uitvoerders geen opdrachtgevers voor nodig en als ze alleen maar beloond werden met de opbrengst van de overvallen klinkt ook wat magertjes en dan hadden ze zichzelf anders gedragen op zoek naar winst maximalisatie, bijvoorbeeld niet vergeten je geld mee te nemen, van te voren kijken waar het meeste te halen is etcetera.

De theorie dat tussen de slachtoffers altijd iemand zat die vermoord moest worden en dat dat het eigenlijke doel was van de raids vind ik een moeilijke. Omdat je maar één slachtoffer per raid kan doen, het zal zelden zo zijn dat meerdere afzonderlijke doelwitten aan het winkelen zijn bij precies die winkel. Dat kan misschien is een keer met een man en een vrouw van één gezin, maar dat is het dan wel. Het lijkt me een bijzonder omslachtige manier om vijanden of potentiële verraders en al wat iets meer zij uit de weg te ruimen, dat kan veel geruislozer en onopvallender, want voor elk doelwit moet je dus een nep overval plegen en een aantal andere slachtoffers maken om het niet te veel op te laten vallen. Juist inlichtingen diensten en daaraan gelinieerde organisaties zijn er goed in om iets een ongeluk te laten lijken, overheden van andere landen zouden dit zeker nooit zo doen, hier wil je je niet aan branden. Dit lijkt echt een Belgische aangelegenheid, die niets met overheden te maken heeft in dadervorm. De vraag is wie er achter de schermen is afgeperst om dit te laten stoppen. De vraag is ook welk belang dit anders gediend heeft, België kent wel extremistische partijen als ik het goed begrijp, maar om nu te zeggen dat die direct de vruchten geplukt hebben van deze acties, nou nee. Meestal probeer je toch iets voor elkaar te krijgen als dader of dadergroep en helemaal als terreur organisatie. Vanuit de psychologie verklaard vind ik dat heel veel theorieën afvallen, alleen afpersing blijft over, en of het dan over de supermarkt, de concurrenten (als je niet wil dat jouw klanten dit overkomt moet je betalen) van die supermarkt of de Belgische overheid gaat zou ik niet durven zeggen. Misschien is er ook wel betaald en is dat de enige reden waarom dit dossier in de doofpot is beland. Betalen is het domste wat je kan doen want dan ben je vogelvrij voor iedereen die zo iets wil gaan ondernemen, de daders mogen dan nooit voor de rechter verschijnen om dat te komen vertellen.

Nog een grapje als laatste opmerking... Jullie hoofdinspecteur op deze zaak Mijnheer Vos, gebruikt wel erg vaak het woord 'effectief' voor iemand die niet heel effectief is in het oplossen van deze zaak.