Biecht op sterfbed zet België op spoor Bende van Nijvel

28 doden in de jaren tachtig. België hoopt ruim dertig jaar na de laatste gewelddadige overval te achterhalen wie er achter de Bende van Nijvel zaten. Een van de bendeleden zou rijkswachter zijn geweest.

Hele generaties Belgen staan de bloedige jaren 80 nog in het geheugen gegrift. De wegversperringen met nerveus controlerende politie en de beveiliging van warenhuizen en supermarkten door zwaarbewapende agenten, de angst om naar de supermarkt te gaan en de beelden van toegedekte lichamen van mensen die gewoon even boodschappen gingen doen: niet voor niets worden ze nog altijd ‘de loden jaren’ genoemd, naar de kogels die in het rond vlogen.

Dit weekeinde dook informatie op die meer dan dertig jaar na dato mogelijk tot antwoorden kan leiden op alle vragen rond de gewelddadige diefstallen, inbraken en overvallen van de Bende van Nijvel die België in hun greep hielden.

Nooit waren er dermate concrete aanwijzingen. Twee parlementaire commissies bogen zich al over de zaak, maar de vele verdachten die voorbijkwamen, onder wie een vroegere gevangenisdirecteur, konden nooit met zekerheid aan de zaak verbonden worden.

Dat de daders spoorloos bleven, leidde de afgelopen decennia tot vele complottheorieën – van bewust slecht uitgevoerde onderzoeken tot aan de betrokkenheid van de CIA of van de rijkswacht. Die laatste theorie lijkt nu werkelijkheid te worden: minstens één van de daders was lid van de Groep Diane, een elite-eenheid binnen de rijkswacht, een voormalige Belgische politiedienst die deels onder het ministerie van Defensie viel.

Kogels in de buik

De bende is genoemd naar de Waalse stad Nijvel, waar in september 1983 een filiaal van de supermarktketen Colruyt werd overvallen. Het was de eerste overval waarbij meerdere doden vielen. Het zouden niet de laatste zijn. In drie jaar tijd vielen bij de overvallen van de bende 28 doden en meer dan 40 gewonden. De laatste overval, op een Delhaize-filiaal in Aalst op 9 november 1985, was de bloedigste: acht mensen stierven.

David Van de Steen (41) was negen jaar oud toen hij bij die overval in zijn buik werd geschoten en zijn ouders en zus op de parkeerplaats van Delhaize doodgeschoten zag worden. Ongeveer een jaar geleden werd hij door een vriend van ene Chris B. benaderd. Deze B. werkte eind jaren 70 en begin jaren 80 bij de Groep Diane en zou tegenover familieleden hebben bekend dat hij betrokken was bij de bende.

Van de Steen meldde het bij de politie. Zij constateerde onder meer dat B. zich telkens ziek had gemeld op momenten dat de overvallen plaatsvonden. De man bleek bovendien sprekend te lijken op een compositietekening van ‘de Reus’, een bendelid dat figureert in alle getuigenissen van overlevenden. B. was ruim 1,90 meter.

Sinds de jaren 80 komen elk jaar nieuwe theorieën over de bende naar buiten. Zo rees de vraag of het de bendeleden wel echt om geld te doen was: de buit was vaak opmerkelijk klein, gezien het grove geweld. Ging het de bende erom angst te zaaien uit terroristische, mogelijk extreem-rechtse motieven? Volgens anderen zat juist de CIA erachter, die de Belgische democratie wilde beïnvloeden. Of werden politici gechanteerd door criminelen, en beïnvloedden ze zo het onderzoek?

Het onderzoek was aanvankelijk versnipperd over verschillende politiediensten – bovendien deels Nederlands-, deels Franstalig – waardoor het onderzoek niet altijd even zorgvuldig gebeurde. Maar ook toen al werd naar de rijkswacht gekeken; juist vanwege de precisie en kennis van lokale omstandigheden waarmee de overvallen werden uitgevoerd.

Was er een brief, of niet?

En nu blijkt er een kern van waarheid in de rijkswachttheorie. Onder anderen zijn jongste broer bevestigde dit weekend dat Chris B. hem in 2015 had verteld over zijn rol in de bende. Waarom die broer dan jarenlang zijn mond hield? "Weet u wat het is? Je verzet je tegen dat besef”, zei hij tegen De Morgen. "Ik wist dat hij bij de Groep Diane zat, wist met wat voor mensen hij optrok. […] Ik denk dat ik het van me bleef wegduwen.”

Madani Bouhouche en Robert Beijer, veroordeelde ex-rijkswachters met extreem-rechtse banden, kwamen regelmatig over de vloer, vertelde de broer. Beiden zijn eerder genoemd als mogelijke leden van de bende.

Zondagavond riep minister van Justitie Koen Geens alle procureurs-generaal van het land bij elkaar voor spoedoverleg over het dossier. Christian De Valkeneer, die het onderzoek leidt, noemt het nieuwe spoor "zeer geloofwaardig”, zo liet hij dit weekend aan Belgische media weten. "Maar we moeten voorzichtig blijven.” De Valkeneer, procureur-generaal van Charleroi, onderzoekt nu of ook andere rijkswachters en leden van de Groep Diane betrokken waren. "Wij moeten ook hoger in de hiërarchie op zoek gaan naar mogelijke opdrachtgevers. Christiaan B. was een gewone rijkswachter. Hij was niet de man die de lakens uitdeelde”, zei hij tegen Het Nieuwsblad.

De controverses in de zaak zijn de wereld nog niet uit. De naam van B. blijkt al twintig jaar in het dossier te staan. En advocaat Jef Vermassen, die slachtoffer David Van de Steen bijstaat, zei zondag dat hij jaren geleden een anonieme brief ontving van iemand die beweerde lid te zijn van de bende. Hij stuurde de brief naar de procureur-generaal in Gent, maar daar is de brief volgens hem nooit opengemaakt. De Valkeneer ontkent die brief te hebben gezien.

Chris B. – die na zijn pensioen aan de drank raakte – kan niet meer worden vervolgd: hij overleed een paar dagen nadat hij in 2015 tegenover zijn broer zijn betrokkenheid had opgebiecht.

Bron: NRC Handelsblad | Anouk van Kampen | 24 Oktober 2017