Een chronisch probleem in de literatuur over de Bende is dat het heel moeilijk is geworden om de daadwerkelijke feiten te onderscheiden van hele en halve onwaarheden die door slordig onderzoek, onkritisch bronnengebruik en dergelijke meer, in boeken en media zijn terechtgekomen. De primaire bron is juist heel belangrijk om te weten wie, wat, wanneer en waarom heeft gezegd en hoe hij of zij dit wist. Ponsaerts zegt bijvoorbeeld alleen "[Calmette] trainde paracommando's in Marche-les Dames (sic)". Die bewering, voor zover die al waar is, dekt een hele rist aan mogelijkheden gaande van Calmette heeft eens enkele paracommando's getraind in de bossen rond Marche-les-Dames, zonder medeweten van oversten, tot Calmette was een vaste instructeur op de legerbasis en ontving daarvoor een loon van Defensie.

Verder is ook belangrijk wie wat heeft gezegd en hoe hij dit wist. Is het bijvoorbeeld zo dat Amory, blijkbaar beschouwd als een betrouwbare bron, dit wist omdat hij erbij was, of heeft hij alleen verklaard dat hij dat van iemand had gehoord ?

Om nog te illustreren wat ik bedoel, mijn initiële vraag betrof de passage in het artikel "De conciërge is duidelijk gefolterd voor hij werd omgebracht. De technieken die de daders gebruiken worden vooral ingestudeerd door paracommando’s." Welnu, er bestaat nu een bron voor de bewering dat de marteltechnieken gebruikt door de daders vooral ingestudeerd worden door paracommando's. Het is dus goed mogelijk dat over X-aantal jaren dit door iemand anders wordt herhaald, verwijzend naar dit artikel en zeggend "ik heb geen enkele reden om te twijfelen aan wat deze journalist schrijft".

Dan de vraag over de advocaten.

Welnu, ten eerste kan de groep van de "advocaten" in deze niet worden onderscheiden van de groep van de "slachtoffers". De advocaten staan de slachtoffers bij en veel acties van de slachtoffers zullen dus gebeurd zijn in samenspraak met de advocaten. De advocaten treden ook alleen maar op in opdracht en op instructie van hun cliënten.

Ten tweede is het voor ons, die buiten het onderzoek staan, zeer moeilijk om te weten wat de advocaten concreet hebben gedaan. Zij behartigen de belangen van hun cliënten beroepshalve, het is niet de bedoeling dat zij zich verantwoorden t.a.v. het publiek of dat zij een soort van score bijhouden. Als advocaten naar buiten zouden treden met hun concrete stappen lopen zij de kans hun beroepsgeheim te schenden, alsook het geheim van het onderzoek, hun deontologie en het vertrouwen van hun cliënten.

Ten derde, en ik kan het niet genoeg benadrukken, moeten de advocaten werken met de wetgeving en strafprocedure die bestaat (en die traditioneel een kleine rol toebedeelde aan de slachtoffers en dus aan hun advocaten). Om als voorbeeld te geven, wat kunnen advocaten doen tegen de beweerde misdrijven i.v.m. obstructie van het onderzoek en verdwijning van stukken? Zelf kunnen zij daarover geen strafonderzoek voeren, dat behoort toe aan het gerechtelijk apparaat. Zij kunnen alleen, in theorie, pogen een klacht met burgerlijke partijstelling in te dienen. Echter, zij voldoen misschien niet eens aan de wettelijke voorwaarden om een dergelijke klacht in te kunnen dienen. Dat veronderstelt namelijk dat de klager reële en persoonlijke schade lijdt door het misdrijf. Louter eventuele schade is niet voldoende.

Verder zouden ook strategische overwegingen kunnen meespelen bij het niet indienen van een klacht. Indien namelijk een onderzoek wordt gevoerd naar het Bendeonderzoek, lijdt de voortgang van het eigenlijke Bendeonderzoek daaraan. Dan komt dan namelijk op de achtergrond. Het voeren naar een onderzoek naar de vorige Bendespeurders, intussen een enorme groep, zou niet alleen zorgen voor tijdverlies maar ook voor kwaad bloed bij die vorige speurders, die plots als verdachten worden behandeld. Zie bijvoorbeeld naar het gekissebis n.a.v. het onderzoek van CWB over de wapenvondst in Ronquières.

Een ander voorbeeld is de overheveling van het dossier van Dendermonde naar Charleroi, een kwestie die nog steeds soms de gemoederen op het forum beroert. Indertijd heeft de advocaat van de nabestaanden van Jan Palsterman, advocaat Hein Diependaele, geprobeerd om de overheveling van het dossier van Dendermonde naar Charleroi ongedaan te maken. Deze kwestie is tot voor het Hof van Cassatie (het hoogste rechtscollege) gekomen en het Hof heeft het cassatieberoep verworpen. De wil van de slachtoffers en advocaat botste hier dus op juridische limieten.

Het is om bovenstaande redenen niet aan mij om het optreden van de advocaten te beoordelen. Ik heb onvoldoende zicht op het gehele dossier en onvoldoende kennis van het strafrecht om te oordelen of een of meerdere advocaten op een bepaald ogenblik iets anders had kunnen of moeten doen.

We weten trouwens ook niet of de advocaten één gezamenlijke strategie hebben. Daarvoor is namelijk vereist dat de cliënten (en hun advocaten) allemaal met elkaar op dezelfde lijn zitten. Een gezamenlijke strategie uitwerken met een dergelijk grote groep is echt niet gemakkelijk. We weten ook dat de slachtoffers onderling van mening verschillen over wat nu juist moet worden gedaan en hoe dit dient te worden aangepakt. Ik geloof voor alle duidelijkheid wel dat bepaalde advocaten/slachtoffers elkaar gevonden hebben en min of meer op dezelfde lijn zitten.

Ik geef even een voorbeeld. Zoals uiteengezet in de topic over de verjaring is een proces of eender welk Bendefeit alleen mogelijk in die mate dat het feit ook kan worden gelinkt aan de overval in Aalst. Al de andere feiten zijn op zichzelf verjaard en kunnen alleen worden vervolgd als wordt bewezen dat de daders ook mededaders of medeplichtigen zijn voor wat betreft Aalst. Eender wie men voor welk feit dan ook voor de rechter wenst te brengen, Aalst zal (minstens gedeeltelijk) moeten worden opgelost. Anderzijds zijn de meeste feiten, doden en sporen dus te situeren in de periode vóór Aalst. Welnu, wat is dan de beste strategie ? Kijken naar welke sporen het meest veelbelovend zijn, die uitwerken en zo proberen om naar Aalst toe te werken ? of is het beter te concentreren op Aalst en proberen die zaak eerst op te lossen en dan naar achter in de tijd werken ? Voor beide pistes valt iets te zeggen maar ze gaan wel lijnrecht tegen elkaar in.

In het hierboven aangehaalde artikel lees ik het volgende:

De conciërge is duidelijk gefolterd voor hij werd omgebracht. De technieken die de daders gebruiken worden vooral ingestudeerd door paracommando’s.

Wat heeft dit nu weer te betekenen? Volgens deze journalist zouden (Belgische?) paracommando's marteltechnieken hebben aangeleerd gekregen? Naar welke technieken verwijst de journalist dan precies? Ter info, het uitdrukken van een sigaret op iemand is m.i. niet een techniek die je aangeleerd krijgt in het leger of waar je überhaupt enige bijstand voor nodig hebt om onder de knie te krijgen.

Ik vrees dat deze actie inderdaad een zoveelste bevestiging is van het feit dat enig proces alleen kan uitdraaien op een vrijspraak omwille van de onmogelijkheid om nog een eerlijk proces te houden. Als het parket zijn eigen strafdossier al moet gaan wedersamenstellen door de kopies die ooit aan de slachtoffers werden gegeven opnieuw op te vragen, dan zal het niet moeilijk zijn voor de raadsmannen van de beschuldigden om het gebrek aan geloofwaardigheid van het strafdossier aan te tonen.

Ikzelf vrees dat al sinds lang, en dit nieuws sterkt die overtuiging alleen.

De magistraten zelf vrezen dit volgens mij ook, hetgeen mij eigenlijk benieuwd maakt naar hun beweegredenen voor deze demarche. Hoewel zijzelf en de speurders hoogstwaarschijnlijk niet persoonlijk de oorzaak zijn van het kwijtraken van de ontbrekende documenten moeten ze zelf toch ook beseffen dat hun eigen geloofwaardigheid mee ondergraven wordt. Waarom dan toch overgaan tot deze werkwijze ? Ik leidt daaruit af dat ze toch denken dat er wel eens iets belangrijk in dat dossier kan steken.

Hoewel de inbeslagname van het dossier op zijn minst te zeggen onorthodox is, is het volgens mij niet illegaal. Een inbeslagname is volgens artikel 35 van het Wetboek van Strafvordering mogelijk voor "alles wat dienen kan om de waarheid aan de dag te brengen". Welnu, de stukken die het slachtoffer onder zich had kunnen worden beschouwd als zaken die kunnen dienen om de waarheid aan de dag te brengen. Uiteraard zou het wel begrijpelijk zijn als de advocaat van mevrouw Callebaut zich tegen de inbeslagname verzet. Dan zal waarschijnlijk ook duidelijker worden wat de speurders precies dachten te vinden in het dossier.

Wat de overheveling van het dossier van Dendermonde betreft, twee professoren hebben zich daar indertijd over gebogen en kwamen toen tot de conclusie die Ben aanhaalt. Het dossier zou niet onwettelijk zijn ontnomen. Het verhaal van de overheveling en de juridische aspecten ervan zijn uiteengezet in de documenten van de Tweede Bendecommissie. Ik verwijs verder naar post 273 in het onderwerp "snelle vragen" (van 14 januari 2020).

De vraag of de Bende van Nijvel nu kunnen catalogeren als ("militair"?) geoefende schutters dan wel als een stel amateurs is een vraag die mij reeds geruime tijd intrigeert. Ik heb mij (reeds lange tijd geleden) eens voorgenomen om dit aspect dieper te analyseren door de beschikbare literatuur en openbare documenten te bestuderen en de verschillende argumenten en observaties naast elkaar te leggen en te bestuderen wie wat wanneer waarover heeft gezegd. Dit blijft voorlopig slechts een verre toekomstdroom.

In elk geval lees en hoor ik vaak dat de Bende ("overduidelijk") "militair" en "geoefend" tekeerging, doch zonder dat dit goed onderbouwd wordt met voorbeelden en observaties uit reconstructies etc.

Hilde Geens was hierover eerder sceptisch in haar boek en haalt o.a. journalist Gérard Rogge aan die vertelde dat tijdens het proces tegen de Borains een lid van SIE getuigde dat het zogenaamde kruisvuur na de overval te Nijvel bijzonder amateuristisch was en dat de schutters geen idee hadden over de juiste posities die ze hadden moeten innemen om niet op elkaar te schieten. Hij schijnt dit uitgebreid te hebben aangetoond. Ook Fons Baeyens, een practical shooter, vertelde dat de Bende hem slechts een stel amateurs leek.

Anderzijds zou Pint, oprichter van het SIE, op een bepaald moment hebben gedacht dat het wel leden van het SIE zouden kunnen zijn.

Voer voor onderzoek en discussie dus.