Topic: Tunnelvisie

Een heel belangrijk psychologisch gegeven is op dit forum nog niet aan bod gekomen, met name het fenomeen van tunnelvisie. Nochtans is dit onherroepelijk van toepassing op het onderzoek naar de Bende van Nijvel. Het lijkt mij dan ook heel belangrijk om daar even bij stil te staan en de nodige zelfreflectie te hebben. Misschien kunnen sommigen hier nog wat zinnige zaken over aanvullen.

Hierbij eerst de definitie van het fenomeen tunnelvisie:

Tunnelvisie, in de context van een zoektocht naar de juiste interpretatie van een verzameling waarnemingen, is het bezien van alle aanwijzingen vanuit één als juist aangenomen hypothese, waardoor andere verklaringen over het hoofd worden gezien, bijvoorbeeld bij het oplossen van misdrijven. Tunnelvisie is de onkunde, onwil of onmogelijkheid om bepaalde dingen waar te nemen die binnen iemands directe belevingswereld liggen. De reikwijdte van de mentale blik op concepten en begrippen wordt beperkt tot het eigen aandachtsveld. Er wordt ook wel gezegd dat iemand oogkleppen draagt: net als bij een trekpaard verhinderen dergelijke kleppen dat men om zich heen kan kijken en daardoor afgeleid raakt van hetgeen direct voor hem of haar gebeurt.

De term 'tunnelvisie' wordt ook wel gebruikt voor een bekrompen visie. Iemand met zo'n soort tunnelvisie heeft geen oog voor aanwijzingen of argumenten die niet in lijn zijn met de eigen vaste overtuiging.

Tunnelvisie bij politieonderzoek

Het verschijnsel kwam in Nederland in de aandacht toen het geconstateerd werd bij politie-onderzoek. In deze context is tunnelvisie (ook wel kokervisie) een proces waarin een rechercheteam kan geraken als er gedurende het onderzoek te zeer gefocust wordt op de hoofdverdachte en rechercheurs –bewust of onbewust– niet meer letten op andere invalshoeken. Zo is dat gebeurd in de strafzaken van de Zaanse paskamermoord, de Vuurwerkramp Enschede, de Schiedammer parkmoord en Lucia de Berk.

Bron » wikipedia.org

Gezien de maatschappelijk nood aan antwoorden over de gruwelijke feiten gepleegd door de Bende van Nijvel, hebben alle betrokken in het onderzoek naar de Bende (van in het begin van het onderzoek tot op heden) te kampen met een heel zware maatschappelijke druk. Hierdoor stijgt de kans aanzienlijk dat, van de kleinste garnaal tot de dikste kop in het onderzoeksteam, er individuen in het dat onderzoeksteam zitten die vroeg of laat te kampen krijgen met een tunnelvisie. Deze mensen - die vol goede bedoelingen zijn want ze willen de zaak oplossen en de daders in de cel krijgen - kunnen op een bepaald ogenblik terecht komen in de moeilijk uit te geraken spiraal waarbij hun overtuiging van de betrokkenheid van één of meerdere geïdentificeerde verdachten, de rest van hun onderzoeksdaden gaan bepalen. En dan loopt het natuurlijk mis.

Van zodra een speurder, onderzoeksrechter of procureur absoluut overtuigd is van de betrokkenheid van een welbepaalde verdachte, bestaat de kans dat hij alle andere feiten of gegevens op zulke manier gaat bekijken dat hij/zij deze feiten of gegevens eveneens wil toeschrijven aan de verdachte die door hem/haar in het vizier is genomen. Dat kan bijzonder schadelijk zijn voor een onderzoek want dan kan het gebeuren dat deze onderzoeker zaken anders gaat beginnen voorstellen dan ze in werkelijkheid waren. Als de visie van de onderzoeker dan ook nog eens op papier doorsijpelt in PV’s van afgelegde verhoren of in (samenvattende) onderzoeksrapporten dan is het hek helemaal van de dam. Van zodra een onderzoeker denkt (zonder dat daar harde bewijzen voor zijn) dat hij 100% zeker is dat verdachte X de dader is, riskeert deze onderzoeker - vermoedelijk zonder het zelf te beseffen - dat hij bij het afnemen verhoren van getuigen, andere verdachten, … andere vragen gaat stellen dan deze die hij zou stellen indien hij/zij géén verdachte voor ogen heeft. Ook zou het kunnen dat deze onderzoeker de antwoorden van de getuigen of andere verdachten foutief gaat interpreteren om dit te laten passen in zijn/haar verhaal van verdachte X. Kortom de onderzoeker voert zijn onderzoek niet meer objectief maar subjectief uit.

Het beste voorbeeld in het onderzoek naar de Bende van Nijvel is de overtuiging van Deprêtre dat de Borains de Bende van Nijvel waren. Alle elementen werden vanaf dan door hem in de richting van de Borains geïnterpreteerd. Ook werden vanaf het moment van zijn overtuiging andere pistes helemaal op de kant geschoven als onmogelijke pistes (er mocht niet op andere pistes gewerkt worden). De analyse van de Ruger van Cocu werd aan de kant geschoven want het klopte niet met de overtuiging van Deprêtre.

Vermoedelijk hebben ook andere onderzoekers in dit dossier last gehad (of hebben het nog steeds) van een tunnelvisie:

  • de overtuiging door een aantal mensen van de cel-Delta en door Troch van de betrokkenheid van De Staerke;

  • de overtuiging van Daniël Zucker en Lionel Ruth van de betrokkenheid van Nicolas Lebon;

  • de killer/oude/reus-piste van Eddy Vos;

  • de overtuiging dat de killer dodelijk geraakt zou geweest zijn in Aalst;

  • de overtuiging van het huidige CBW van de manipulatie in Ronquières;

  • de overtuiging van Jean-Philip Adam van de betrokkenheid van Sliman en Pierre M.;

  • de pistes rond andere verdachten (Dauphin, Libert, Moelants, Bouhouche, Beijer, Haemers, …);

  • enz …

Ik vind het dan ook onbegrijpelijk en onverklaarbaar dat al deze mensen, die hetzelfde dossier in handen hebben of gehad hebben, er allemaal afzonderlijk van overtuigd zijn dat de feiten door hun verdachte gepleegd werd. Het is onmogelijk dat al deze verdachten betrokken zijn bij de bendefeiten. Sommige onderzoekers moeten er dus volledig naast zitten met hun verdachte. En toch zijn zij overtuigd van hun eigen gelijk.

Maar niet alleen politiemensen en magistraten kunnen in een tunnelvisie geraken. Ook journalisten (vb: DDC over de groep Diane, Bonkoffsky), schrijvers (Bouten over Bouhouche, WNP, CIA), slachtoffers, advocaten kunnen dit voorhebben. Net als wij hier op het forum (kenza over de steengroeve van Lessines, the end over Kester, club-haapy-few over Farcy, …).

Hoewel ik er voortdurend op let om geen tunnelvisie te krijgen, kan ook ik - zonder het te beseffen - met een tunnelvisie te maken hebben. Gezien de feiten van de Bende zo divers van aard zijn heb ik geen algemene visie op de motieven van daders noch wie de daders precies zijn. Voor mij moet het niet per se verdachte X zijn of motief A. Als voorbeeld neem ik mijn analyse over Dauphin. Dat is maar een analyse op basis van de gegevens die voorhanden zijn. Is die analyse juist of fout? Tot zolang er niets bewezen of ontkracht is weet ik niet of die analyse correct is. Zo is de getuigenis van Renneke over Dauphin een nieuw belangrijk gegeven. Ik stel alleen een aantal bijzonderheden vast. Zijn deze bijzonderheden doorslaggevend? Neen. Moet voor mij Dauphin dé dader zijn? Neen. Wat ik wel wens, is dat de zaak opgelost wordt en de daders gevat en bestraft worden.

Ik denk dan ook dat het bij elke piste, bij elke verdachte absoluut belangrijk is om alle elementen zo objectief mogelijk te bekijken. Daarbij moet er, naast de elementen à charge tegen iemand, ook voldoende nagedacht worden of er ook geen elementen à décharge zijn. Men moet zichzelf voortdurend in vraag stellen en nadenken of er geen andere mogelijkheden zijn dan enkele diegene waar men zich op focust.

En in feite is dit forum net een handige tool om pistes te bespreken. Het is door met anderen te praten en te discussiëren over een welbepaalde piste dat men dan zelf een betere analyse kan maken. Als er aantoonbare elementen à décharge voorgelegd worden moet men kunnen aannemen dat men fout zit met de piste. Als iedereen op het forum, in de media en in het onderzoeksteam hier voortaan aan kan denken, zullen we een grote stap kunnen nemen in het wegwerken van kwakkels rond de bende.

2

Re: Tunnelvisie

Volledig akkoord met je ontleding van het fenomeen "Tunnelvisie", Mero. Sta me toe erop te wijzen dat iemand die begint aan een onderzoek, een hypothese of een theorie in de eerste plaats vertrekt van een vaststaand feit, dit verder uitbouwt met de inbreng van een eigen gedachte. Een eigen gedachte die wordt uitgebreid naargelang er zich bewijsbare feiten aandienen. Op dat ogenblik dient de onderzoeker zijn hypothese/ theorie aan te passen, zoniet staat hij aan de ingang van de tunnel en wil hij zijn eigen mening voor waar aanzien en pogen die bij anderen door de strot te duwen. Dat resulteert dan op een forum meestal tot bladvulling en kritiek van medelezers. Zelf heb ik een theorie lopen op dit forum en ben er me van bewust dat de richting die ze uitgaat mogelijk KAN zijn, maar op verschillende punten vatbaar is voor aanpassingen. Wil je je niet aan tunnelvisie begeven is informatie en aanpassing van belang. En kunnen toegeven dat je er naast zat met je bedenkingen!

3

Re: Tunnelvisie

De "Six Thinking Hats" van Edward de Bono is interessant leesvoer voor wie daar meer over wil weten » en.wikipedia.org

  • The White Hat calls for information known or needed. "The facts, just the facts."

  • The Yellow Hat symbolizes brightness and optimism. Under this hat you explore the positives and probe for value and benefit.

  • The Black Hat is judgment - the devil's advocate or why something may not work. Spot the difficulties and dangers; where things might go wrong. Probably the most powerful and useful of the Hats but a problem if overused.

  • The Red Hat signifies feelings, hunches and intuition. When using this hat you can express emotions and feelings and share fears, likes, dislikes, loves, and hates.

  • The Green Hat focuses on creativity; the possibilities, alternatives, and new ideas. It's an opportunity to express new concepts and new perceptions.

  • The Blue Hat is used to manage the thinking process. It's the control mechanism that ensures the Six Thinking Hats® guidelines are observed.

4

Re: Tunnelvisie

Merovinger, goed dat je het topic "Tunnelvisie" aanmaakte.

Tunnelvisie is volgens mij de hoofdrolspeler in het feit waarom de Bende van Nijvel niet opgelost raakt. Tunnelvisie heeft nog veel meer invloed op dit dossier dan bijvoorbeeld dwaalsporen denk ik. Een belangrijk ex-speurder in het onderzoek rond de Bende van Nijvel gaf onrechtstreeks te kennen dat dit een van de redenen was waarom hij niet meer vooruit raakte. Je uitleg van tunnelvisie in verband met de Bende van Nijvel klopt volledig.

Merovinger wrote:

Vermoedelijk hebben ook andere onderzoekers in dit dossier last gehad (of hebben het nog steeds) van een tunnelvisie:

  • de overtuiging door een aantal mensen van de cel-Delta en door Troch van de betrokkenheid van De Staerke;

  • de overtuiging van Daniël Zucker en Lionel Ruth van de betrokkenheid van Nicolas Lebon;

  • de killer/oude/reus-piste van Eddy Vos;

  • de overtuiging dat de killer dodelijk geraakt zou geweest zijn in Aalst;

  • de overtuiging van het huidige CBW van de manipulatie in Ronquières;

  • de overtuiging van Jean-Philip Adam van de betrokkenheid van Sliman en Pierre M.;

  • de pistes rond andere verdachten (Dauphin, Libert, Moelants, Bouhouche, Beijer, Haemers, …);

  • enz …

Dit is een mooie en correcte opsomming.

Merovinger wrote:

Hoewel ik er voortdurend op let om geen tunnelvisie te krijgen, kan ook ik - zonder het te beseffen - met een tunnelvisie te maken hebben.

Dit is een zeer positieve eigenschap dat beter iedereen zou hebben. Teveel mensen (zowel speurders als forumleden als anderen) voelen zichzelf onfeilbaar. Toegeven dat ze misschien fout waren, dat is een te grote deuk in hun ego.

Merovinger wrote:

Gezien de feiten van de Bende zo divers van aard zijn heb ik geen algemene visie op de motieven van daders noch wie de daders precies zijn. Tot zolang er niets bewezen of ontkracht is weet ik niet of die analyse correct is.

Hoera! Ik ben dus niet de enige die publiekelijk durft te verklaren "ik weet het niet". Ik dacht al bijna dat ik de enige was die niet wist wie achter de Bende van Nijvel schuil gaat. smile

Merovinger wrote:

Als iedereen op het forum, in de media en in het onderzoeksteam hier voortaan aan kan denken, zullen we een grote stap kunnen nemen in het wegwerken van kwakkels rond de bende.

Een van de meest "wijze woorden" (zin) waar ik volledig mee akkoord ga, die ik laatste tijd gelezen heb. Echt waar.

Non semper ea sunt quae videntur

Re: Tunnelvisie

Mooi en duidelijk gezegd Merovinger en goed om dit onder de aandacht te brengen. Dit is zeker een element waar we rekening mee moeten houden. Trouwens leuk dat er op het forum terug positieve en constructieve berichten komen na de terechte ingreep van Ben. Ik post nu ook terug af en toe hoewel ik weinig concreet toe te voegen heb (denk ik).

Re: Tunnelvisie

zenga wrote:

De "Six Thinking Hats" van Edward de Bono is interessant leesvoer voor wie daar meer over wil weten » en.wikipedia.org

  • The White Hat calls for information known or needed. "The facts, just the facts."

  • The Yellow Hat symbolizes brightness and optimism. Under this hat you explore the positives and probe for value and benefit.

  • The Black Hat is judgment - the devil's advocate or why something may not work. Spot the difficulties and dangers; where things might go wrong. Probably the most powerful and useful of the Hats but a problem if overused.

  • The Red Hat signifies feelings, hunches and intuition. When using this hat you can express emotions and feelings and share fears, likes, dislikes, loves, and hates.

  • The Green Hat focuses on creativity; the possibilities, alternatives, and new ideas. It's an opportunity to express new concepts and new perceptions.

  • The Blue Hat is used to manage the thinking process. It's the control mechanism that ensures the Six Thinking Hats® guidelines are observed.

De vissershoed ontbreekt. wink En de cagoule misschien. Inlevingsvermogen ontbreekt in de hoeden van Eduard de Bono. En je moet durven verder gaan dan wisselen van hoed, zoals een acteur: in de personnages kruipen. Kruip bevoorbeeld een keer in het skelet van Dauphin ... wat zou je zoal doen om je klein lot te overstijgen? Zou je je spiegelen aan Napoleon? De geschiedenis doen kantelen, wat een droom voor een dwerg!

Re: Tunnelvisie

Het beste om te voorkomen dat je last krijgt van tunnelvisie is zo veel mogelijk informatie tot je te nemen, en zo kritisch mogelijk te benaderen. Kennis is de sleutel, kritisch zijn de techniek. Steeds de info toetsen aan andere bronnen. Er nooit van uit gaan dat iets wel juist zal zijn, puur en alleen omdat het aansluit bij je overtuiging. Ik mis die houding bij veel journalisten die over de bende schrijven, en dat is spijtig want zij bepalen voor een groot deel welke info wij krijgen.

Toen ik jong en onbedorven was en voor het eerst van de bende hoorde, dacht ik zoals velen ook eerst aan een ingenieus complot. Maar al snel vroeg ik me af wat een roestende Austin Allegro, een doorzeefde hond en een soepbord daarmee te maken konden hebben. Sindsdien heb ook ik geen idee wie er achter de bende zat, behalve dan dat ik geen aanwijzingen zie voor een groots, wereldomspannend complot of een allesomvattend motief. Maar een paar ontspoorde ex-WNP-ers? Uitgesloten is het niet, want ze waren gek genoeg. De Staerke en co? Er zijn zat aanwijzingen voor een plaatje waar Johnny in past. Bouhouche en Beijer? Hun agenda's stonden vol met waanzinnige acties, dus dit kon er ook wel bij. Een nog onbekend clubje zonderlingen die iets te veel cocaïne snoven en intussen al lang allemaal onder de groene zoden liggen? Waarom niet eigenlijk?

Er is overal wat voor te zeggen, maar elk scenario heeft zwakke plekken. Het is wachten op iets waar niets tegenin valt te brengen. Duurt helaas wel lang, dat wachten!

Re: Tunnelvisie

Dit vind ik goed gezegd en ja het is inderdaad wachten op ...! Hopelijk niet op Godot. En frustrerend is wel dat nog niets van wat tot nu toe onderzocht is geweest tot nog maar het minste resultaat heeft geleid.

Re: Tunnelvisie

Interessant topic. Ik herinner me dat toen ik in Bangkok woonde, er regelmatig speculaties in de media waren over de verdwijning van Jim Thompson, in 1967. Jim Thompson was een Amerikaan die woonde in Bangkok. Hij had er het befaamde Oriental Hotel nieuw leven in geblazen en bouwde een zeer succesvol bedrijf uit in zijdeproductie (dat overigens nog steeds bestaat). Hij was in Azië een bekende society figuur en ontving veel gasten in zijn mooie traditionele teakhouten huis langs een van de typische kanaaltjes van Bangkok. Tijdens een wandeling in de Cameron Highlands in het noorden van Maleisië verdween hij spoorloos. Er werd een grote zoekactie opgezet maar het lijk werd nooit gevonden.

Omdat hij een bekend figuur was, en een verleden had bij het Amerikaanse OSS (Office of Strategic Services, voorloper CIA) en een korte internationale carrière bij het leger voor zijn latere bezigheden in Thailand, kwam een heel speculatie circus op gang. Kranten en boeken werden volgeschreven met allerlei theorieën over zijn verdwijning. De meest vreemde complotten en verklaringen passeerden de revue. Ik geraakte geïnteresseerd en las enkele boeken over zijn verdwijning.

Toen ik later eens in Maleisië was, las ik in een lokale krant dat een lokale truckchauffeur op zijn sterfbed had bekend dat hij Thompson per ongeluk had aangereden met dodelijke afloop. Hij had het lijk onmiddellijk in zijn truck gelegd en het begraven op een afgelegen plaats in de jungle. Hij was immers bang dat - vermits het hier om een westerling ging - er hem een grote straf boven het hoofd zou hangen. Hij wist nog waar de aanrijding gebeurd was maar kon de begraafplaats in de jungle vanuit zijn sterfbed niet exact omschrijven. Dit lokale artikel vond zijn weg niet naar de ruimere pers en ook niet naar de meer recente boeken over Jim Thompson (die het deze keer hebben over een kidnapping door Maleise communisten).

Het punt wat ik wil maken is dat er voor een op het eerste zich complex probleem ook een zeer banale oplossing kan zijn. De realiteit is nu eenmaal zo. Toch lijkt het soms heel moeilijk om deze realiteit te aanvaarden, vooral nadat jarenlang zo rijkelijk hierover werd gespeculeerd. Het lijkt wel dat hoe meer gespeculeerd wordt over de ware toedracht van reeks misdaden, hoe moeilijker het wordt om een banale reden te aanvaarden (variant van tunnelvisie) Sommige bendefeiten hebben misschien ook een zeer banale oorzaak of horen helemaal niet in het rijtje van bendemisdaden thuis.

Re: Tunnelvisie

Sebastiaan wrote:

Het punt wat ik wil maken is dat er voor een op het eerste zich complex probleem ook een zeer banale oplossing kan zijn. De realiteit is nu eenmaal zo. Toch lijkt het soms heel moeilijk om deze realiteit te aanvaarden, vooral nadat jarenlang zo rijkelijk hierover werd gespeculeerd. Het lijkt wel dat hoe meer gespeculeerd wordt over de ware toedracht van reeks misdaden, hoe moeilijker het wordt om een banale reden te aanvaarden (variant van tunnelvisie) Sommige bendefeiten hebben misschien ook een zeer banale oorzaak of horen helemaal niet in het rijtje van bendemisdaden thuis.

Dat is juist. De misdaadgeschiedenis zit vol met weerzinwekkende moordpartijen, maar omdat de meeste snel werden opgelost, ging niemand er een complot achter zoeken. Als we het in eigen land zoeken: was Freddy Horion nooit gepakt, zou zijn massamoord ongetwijfeld ook als een actie van extreem-rechtse terroristen zijn beschouwd en aanleiding zijn geweest voor forums en spannende boeken. Die slachtpartij van Horion was niet minder gruwelijk, zo niet nog gruwelijker dan het gemiddelde Bende van Nijvel-feit. Maar omdat Horion snel tegen de lamp liep, heeft niemand er ooit iets achter gezocht. Tijd is een belangrijke factor. Hoe langer iets onopgelost blijft, hoe sterker de fantasie wordt geprikkeld.